Những ngày ở xã Trà Cang (huyện Nam Trà My, Quảng Nam) chúng tôi chứng kiến cảnh cư dân mang gà trắng ra các điểm bán hàng hóa đổi gà đen để cúng cái chết xấu.
Đổi gà về cúng ma
Chiều khởi đầu xuống núi, tại một quán siêu thị nóc Tắk Lăng, thôn 2, phường Trà Cang khách tới tậu hàng tấp nập.
Họ tới đây chủ công tìm rượu về uống sau một ngày lên nương nhọc mệt. Trong đám người đó, có hai người đàn bà là chị Biển Thị Néo và Biển Thị Thiên cầm một con gà tới quán, bộ lông có đốm trắng, đốm tiến thưởng.
Tôi hỏi: Nhì người mang đến đổi rượu à? Chị Néo đáp theo kiểu nhát gừng: Ko phải. Rượu có làng sắm rồi. Vậy đem gà đến khiến cho gì? Tôi hỏi tiếp. Chính mình tới đổi gà đem về cúng cái chết xấu.
Nghe vậy, chủ quán chen tham gia cho hay: Trong làng mới có một thanh niên ăn lá ngón tự vẫn, người địa phương mới táng lúc chiều. Ở đây ăn lá ngón được họ ý kiến là cái chết xấu. Sau khi đưa vào rừng ma dứt, làng đề xuất khiến một cái lễ chặn đường ma về. Lễ vật chỉ một con gà, rượu và một vài “đồ nghề” do thầy cúng soạn ra.
Bà Hồ Thị Thiên đổi gà trắng lấy gà đen.
Lần theo câu chuyện, chúng tôi được biết, người xấu số mệnh chung là Đại dương Văn Thá (16 tuổi) con bà Đại dương Thị Quen. Theo lời kể, Thá tậu tới cái chết vì khổ sở, thân phụ đã từ trần, nhì mẹ con Thá ở với nhau. Xưa nay, Thá bị bệnh không khiến được công việc gì, hàng ngày ăn bám vào người mẹ. Ảm đạm tủi phận đau nhỏ bé miên man, Thá ra sau nhà, hái một nắm lá ngón và lấy một ít muối trắng cho tham gia miệng. Thá nằm trong khoảng chiều hôm trước, đến trưa hôm sau quần chúng mới nhận thấy đã tử trận.
Tôi nói: Thá nghĩ quẩn quanh thôi mà! Bà Thiên cả quyết: “Trời ơi! Chết xấu chứ chi nữa. Ở đây ăn lá ngón, treo cổ là chết xấu hết. Nó chết do con ma rừng bắt chứ không khách hàng nào làm cho cả. Mỗi cái chết rứa cả làng phải cúng đó. Mà lễ cúng chẳng phải gà trắng, chỉ cúng gà đen nên chính mình phải đem đi đổi”.
Bà Thiên và Néo đưa gà đen về khiến cho lễ cúng con đường bịt ma.
Tôi hỏi tiếp: Gà trắng, cũng như gà đen cả thôi, cúng gà nào chẳng được? Bà Thiên đáp: Không được, từ lâu người Xê Đăng cúng ma xấu phải là gà đen, giờ mình theo rứa. Chỉ một cái lông màu trắng bản thân cũng không cúng được. Tôi hỏi tiếp: Sao không nuôi gà đen mà cúng lại nuôi gà trắng vậy? Bà Thiên cười: Hắn đẻ ra bản thân có nhân thức mô, mà nuôi rồi đi đổi cũng dễ mà.
Cuộc mua bán tại quán rất sòng phằng giữa chủ quán và người dân. Con gà được đưa lên bàn cân, giả dụ trọng lượng thừa ra thì chủ quán trả thêm tiền cho người đổi, còn thiếu người đổi sẽ bù thêm. Cư dân không quan điểm gà ngon hay dở, chỉ lưu ý đến màu lông của con gà.
Từ bao đời này, người Xê Đăng có tục lệ, người chết xấu có thể bắt người sống. Họ rất sợ con ma sẽ về làng và bắt một ai đó. Hôm Thá chết, người trong làng giục gia chủ mau lẹ đưa đi táng. Chưa cần mẹ Thá lo thì bằng hữu của Thá cùng đám bạn trẻ đã kiếm chiếc chiếu quấn tử thi Thá đưa ra rừng ma. Chấm dứt việc, cả làng khiến cho một lễ cúng chặn ma về được công ty ngay tại con đường đưa Thá ra rừng ma đoạn giáp với làng.
Đám bạn trẻ chuẩn bị đồ vật cho lễ cúng ngay đoạn đường đưa Thá vào rừng ma chôn cất.
“Bản thân mình là em gái của mẹ Thá, từ tí hon tới lớn nó hay đến nhà mình chơi lắm. Giờ phải cúng bịt tuyến phố nó về để không ai bị ma bắt. Ngoài con gà này thì cần thêm đa dạng rượu lắm để dân chúng ngồi uống. Lễ cúng này sẽ giúp mái ấm bản thân không bị ma xấu về bắt người. Mình làm cho lễ không cho riêng mái ấm mà mong cả được yên ổn ổn để con ma quấy nhiễu”, chị Néo chia sớt.
Người lạ không được tham gia
Lễ cúng ma xấu của người Xê Đăng được tổ hồ hết lần, cứ nhà này doanh nghiệp tới nhà khác khiến cho. Nhà cúng ngoài tuyến đường, nhà cúng trong nhà. Như lễ cúng chặn mà xấu về làng, sau khi làm cho con gà xong, cả làng dồn vào một chỗ ra con đường hôm đưa Thá đi táng làm lễ.
Trong khoảng chiều vài thanh niên trong làng lựa chọn nhì cây đót to, mập chưa trổ bông. Mỗi cây chỉ để lại 7 lá, sau đó gấp cho ngắn lại. Trên cây đót, buộc thêm hai lá cây rừng to bằng bàn tay và nhị chùm cây trồng giắt vào thân cây đót. Sau khi hoàn thành, họ cắm ngay đoạn đường mòn hôm đưa Thá tham gia rừng ma và thi hành lễ cúng.
Thầy cúng tiến hành làm lễ
Theo quan niệm của người Xê Đăng, những khách hàng nào chết xấu làng không thương, sau mỗi cái chết phải chặn các con phố về làng. Còn những ai không phải chết xấu, làng tậu áo quan về mái an táng tử tế, không bịt tuyến đường làm gì. Khi dứt các phần chuẩn bị, thầy cúng cầm trên tay một con rựa để gần trán, miệng đọc nhâm nhẩm liên tục bằng tiếng Xê Đăng để làm cho lễ.
Lúc này, phần lớn công chúng trong làng đuổi chúng đi với nguyên nhân: Người lạ không được tham gia đây, mời ra ngoài để cho làng hành lễ. Tôi xin: Cho đứng cách thức 20m nhìn vào được không? Một tuổi teen quát: Chẳng ngó nhìn chi hết, cán bộ đi cho. Bà con đã nói rồi, không cho người nào ngoài làng tham gia cả, đứng trong khoảng xa cũng không được.
Người này tỏ bày: “Hôm nay làng làm lễ bịt đường ma về, để nó về làng bắt người. Trong khoảng đầu năm tới giờ có 2 người chết vì ăn lá ngón rồi. Cứ liên tiếp như ri thì làng hết người mất thôi, làng không muốn mất thêm một nữa mô. Lễ cúng ước muốn dân làng được bình an, ma không về quậy phá. Cán bộ là người lạ giả dụ vào con ma bắt thì tội lắm. Dân chúng vừa thương cán bộ, vừa thương dân làng đấy”.
Nói hoàn thành, người này ngỏ ý thêm: Có một phương pháp muốn vào làng thì cán bộ phải nhập cuộc nhưng nhân tố kiện sáng mai mới ra được khỏi làng. Nếu đặt chân tham gia đây mà không chấp hành đúng nghi lễ sẽ bị phạt 1 con trâu, 3 con heo và 10 con gà và rượu. Giờ cán bộ chọn cách nào? Người này hỏi. Nghe vậy, tôi bảo đồng nghiệp mình đi ngay.
Đem chuyện hỏi một chủ quán sắm sửa tại đây thì người này kể: Bà xã chồng họ lên đây gần 10 năm buôn bán, những người trong nóc quá thân quen. Thế nhưng mỗi khi lễ cúng ma xấu họ cũng không cho vào, huống biển là người lạ như chúng tôi. Bởi họ ý kiến, sự xuất hiện của người khác sẽ không tốt cho làng, phần con mà theo người lạ để khiến hại, như vậy làng cũng không muốn. Bởi vậy, họ kiêng cữ việc này.
Người Xê Đăng uống rượu bằng cốc, thay nước.
Người này kể tiếp: Cách đây mấy năm, khi đang khiến cho tòa tháp tuyến phố cho người địa phương, một hôm ống dẫn nước tự chảy trên núi bị hỏng. Người anh nuôi đám người lao động đi sửa thì không may vào làng lúc đang cúng ma xấu. Thấy người lạ, cả làng giữ lại không cho ra ngoài, mặc dầu đã cố giảng nghĩa.
“Thấy đi lâu không về, mọi người sợ chạm chán chuyện rủi ro liền kéo nhau đi mua. Lần theo đường ống dẫn nước, khi đến làng thấy công chúng đang tổ chức lễ cúng, anh nuôi ở trong đó. Nhân thức sự việc, dân chúng xin làng cho anh nuôi về nhưng họ nhất thiết không cho, còn chúng tôi bị đuổi mạnh tay. Vì thế, đến sáng mai anh nuôi mới đi về trong trạng thái say xỉn. Bởi khi tham gia làng, họ mời uống rượu thâu đêm”, chủ quán này kể.
Nguồn: Đắc Thành (Nông nghiệp VN)
Xem thêm: váy ngủ 2 dây
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét